Trong bối cảnh y tế hiện đại, chăm sóc y tế không chỉ gói gọn trong việc chẩn đoán và điều trị. Việc người bệnh hiểu đúng về tình trạng sức khỏe, phác đồ điều trị, và biết cách tự chăm sóc tại nhà – đó mới là yếu tố cốt lõi quyết định kết quả điều trị lâu dài.
Theo WHO (2015), thiếu hiểu biết về bệnh và điều trị là nguyên nhân dẫn đến hơn 50% trường hợp người bệnh không tuân thủ điều trị, nhất là tại các quốc gia thu nhập trung bình và thấp (Health Literacy Toolkit).
Tại Việt Nam, Tiêu chí C6.2 trong Bộ Tiêu chí chất lượng BV (phiên bản 2.0) đã quy định rõ: Người bệnh cần được tư vấn, giáo dục sức khỏe khi điều trị và trước khi ra viện. Nghĩa là, quy trình này đã được xem là tiêu chuẩn trong vận hành y tế chứ không còn là một tùy chọn.
Nội dung bài viết
4 bước cốt lõi xây dựng quy trình giáo dục sức khoẻ
Dưới đây là 4 bước quan trọng được khuyến nghị bởi WHO, JCI và các hệ thống y tế chuẩn hóa trên thế giới:
1. Phân loại rõ nội dung cần tư vấn
- Nhóm 1: Thông tin bệnh lý (đặc biệt với bệnh mạn tính)
- Nhóm 2: Hướng dẫn dùng thuốc (đúng giờ, đúng liều, tương tác)
- Nhóm 3: Chăm sóc sau điều trị (đôi khi bỏ qua nhưng ảnh hưởng lớn đến tiến triển)
- Nhóm 4: Dấu hiệu nguy cần tái khám / cấp cứu
2. Phân quyền rõ người thực hiện
- JCI quy định rõ: giáo dục sức khoẻ là trách nhiệm của nhóm đa chuyên môn (bác sĩ, điều dưỡng, dược sĩ…)
- Mỗi người phụ trách phần nội dung đúng với chuyên môn của mình
- Tránh tình trạng người bệnh nhận thông tin mâu thuẫn hoặc trùng lặp
3. Chuẩn hóa công cụ truyền đạt
- WHO khuyến khích: dùng hình ảnh minh họa, tờ rơi, video ngắn, QR code…
- Các phòng khám/ BV có thể tự thiết kế theo nhóm bệnh để giảm tải cho nhân viên
4. Xác nhận lại hiểu biết bằng “Teach-back”
- Kỹ thuật này được WHO và JCI coi là bảo chứng hiểu biết thực sự
- Người bệnh nhắc lại bằng lời mình hiểu. Nhân viên sửa sai ngay khi có nhận định sai lệch
Kinh nghiệm triển khai dự án thực tiễn từ PMED
Tại phòng khám T.Đ (thành phố Hồ Chí Minh), PMED hỗ trợ thiết lập quy trình giáo dục sức khỏe theo framework 4 bước trên:
- Sau 3 tháng triển khai:
- Tỷ lệ người bệnh nhớ đúng phác đồ và cách chăm sóc sau điều trị tăng 42%
- Số cuộc gọi hỏi lại về dùng thuốc hoặc tái khám giảm 25%
- Nhân viên y tế có checklist minh bạch, giản lược hóa truyền đạt.
- Bệnh nhân và thân nhân đánh giá tốt hơn về khâu giao tiếp và thông tin.
Giáo dục sức khoẻ không chỉ là “hoạt động phụ” trong quy trình điều trị. Đó là một yếu tố chiến lược, đòi hỏi có quy trình, công cụ, nhân sự đồng bộ và thầy đổi tư duy hệ thống.
PMED sẵn sàng hỗ trợ xây dựng quy trình giáo dục sức khoẻ bài bản, đồng hóa giữa chính sách và thực tiễn triển khai, đảm bảo đồng thời: chuẩn hóa, để hiểu, và đo lường được.
Nguồn tham khảo:
- WHO (2015). Health literacy toolkit for low- and middle-income countries
- Bộ tiêu chí chất lượng Việt Nam (phiên bản 2.0) – Tiêu chí C6.2
- JCI – Hospital Accreditation Standards, 7th Edition